Giao thừa là một trong những khoảnh khắc thiêng liêng và được mong chờ nhất trong văn hóa người Việt, đánh dấu sự chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Nhưng bạn đã thực sự hiểu rõ Giao thừa là gì, ý nghĩa sâu sắc của nó và những nghi thức không thể thiếu trong đêm Trừ tịch này chưa? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện về đêm Giao thừa, giúp bạn đón Tết Nguyên Đán trọn vẹn và ý nghĩa hơn!
Mục lục bài viết
1. Giao thừa là gì?
Khái niệm Giao thừa
Giao thừa hay còn gọi là Đêm Trừ tịch (trừ bỏ điều xấu của năm cũ) là khoảnh khắc chuyển giao chính thức giữa ngày cuối cùng của năm cũ và ngày đầu tiên của năm mới (Tết Nguyên Đán). Đây là khoảnh khắc mở ra một chu kỳ thời gian mới, khi con người hướng về những điều may mắn và buông bỏ những điều chưa trọn vẹn của năm đã qua.
Trong quan niệm dân gian, chữ “Giao” (交) thể hiện sự trao lại, bàn giao, còn “Thừa” (承) mang ý nghĩa tiếp nhận, kế tục. Vì thế, Giao thừa được xem là thời điểm các vị thần quản lý năm cũ hoàn tất nhiệm vụ và “bàn giao” cho vị thần cai quản năm mới. Khoảnh khắc ấy tượng trưng cho sự đổi thay, làm mới và hi vọng.
Theo lịch âm, Giao thừa diễn ra vào giờ Tý (tức 23 giờ đêm ngày 30 tháng Chạp đến 1 giờ sáng ngày mùng 1 tháng Giêng, nếu tháng Chạp là tháng thiếu thì là 29 tháng Chạp).
Giao thừa năm 2026 là khi nào?
- Giao thừa: Bắt đầu từ 23:00 Thứ Ba, ngày 16/02/2026 (Dương lịch – 29 Tết Âm lịch).
- Ngày Tết Nguyên Đán: Thứ Tư, ngày 17/02/2026 (Dương lịch).
Nguồn gốc của Giao thừa
Tập tục đón Giao thừa bắt nguồn từ tín ngưỡng nông nghiệp của cư dân Á Đông, nơi vòng quay của mặt trăng và mùa vụ giữ vai trò quan trọng. Người xưa tin rằng mỗi năm có một vị Hành Khiển thay nhau cai quản. Vào thời điểm năm cũ sắp kết thúc, cộng đồng tổ chức lễ Trừ tịch để tiễn vị thần cũ và nghênh đón vị thần mới, mong một năm mưa thuận gió hòa, cuộc sống yên bình. Qua thời gian, nghi lễ này phát triển thành phong tục đón giao thừa với nhiều hình thức khác nhau như cúng Trời Đất, cúng gia tiên, chúc Tết, xem pháo hoa…
2. Ý nghĩa sâu sắc của đêm Giao thừa
Đêm Giao thừa mang trong mình ba ý nghĩa quan trọng không chỉ về mặt tâm linh mà còn là giá trị văn hóa, gia đình:
2.1. Ý nghĩa tâm linh – Tiễn cũ nghênh tân
Đây là thời điểm người Việt thực hiện nghi lễ cúng bái để tiễn biệt các vị thần linh năm cũ (như Thổ Địa, Táo Quân…) và nghênh đón các vị thần linh cai quản năm mới. Việc cúng Giao thừa thể hiện lòng thành kính, cầu mong các vị thần phù hộ cho gia đình một năm mới bình an, khỏe mạnh và sung túc.
2.2. Ý nghĩa gia đình – Đoàn viên và tri ân
Dù làm ăn, sinh sống ở bất cứ đâu, con cháu đều cố gắng về nhà để sum họp gia đình trong đêm Giao thừa. Cả nhà cùng quây quần bên mâm cơm tất niên, cùng nhau đón thời khắc chuyển giao, trao nhau những lời chúc tốt đẹp nhất. Đây là dịp để con cái tri ân công dưỡng dục của cha mẹ, ông bà.
2.3. Ý nghĩa văn hóa – Khởi đầu mới và hy vọng
Giao thừa là thời khắc mọi người gác lại mọi lo toan, buồn phiền của năm cũ, cùng nhau thắp sáng niềm hy vọng về một khởi đầu tốt đẹp hơn. Các hoạt động như xem pháo hoa, đi chùa, hái lộc đầu năm… đều mang ý nghĩa cầu mong may mắn, tài lộc sẽ đến trong 365 ngày tiếp theo.
3. Các nghi thức không thể thiếu trong đêm giao thừa
Để đêm Giao thừa được trọn vẹn và đúng với phong tục truyền thống, gia đình bạn không thể bỏ qua các nghi thức sau:
3.1. Cúng Giao thừa
Đây là nghi thức quan trọng nhất:
- Cúng Ngoài Trời: Thực hiện lúc 23h00 – 00h00. Mâm lễ đặt ngoài trời để cúng Vị thần Hành khiển (vị thần luân phiên cai quản năm). Cầu mong các vị thần tiếp nhận lễ vật, chứng giám lòng thành và phù hộ cho năm mới.
- Cúng Trong Nhà: Thực hiện sau khi cúng ngoài trời xong. Lễ vật đặt trên bàn thờ gia tiên để mời ông bà, tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu, đồng thời báo cáo những thành quả trong năm cũ và cầu mong sự che chở của tổ tiên.
3.2. Thắp nến, thắp hương bàn thờ
Đúng thời khắc Giao thừa, gia chủ sẽ thắp nến và hương trên bàn thờ tổ tiên để giữ cho không khí gia đình luôn ấm cúng, linh thiêng trong suốt ba ngày Tết.
3.3. Xông đất (Đạp Đất)
Theo quan niệm, người đầu tiên đến chúc Tết sau khoảnh khắc Giao thừa sẽ quyết định vận may của gia chủ trong cả năm. Người xông đất thường là người hợp tuổi, khỏe mạnh, thành đạt, mang đến những lời chúc tốt lành.
3.4. Hái lộc đầu năm
Nhiều gia đình thường đi lễ chùa hoặc hái một cành lộc (chồi non) từ cây xanh ở nơi linh thiêng ngay sau Giao thừa, mang về nhà với hy vọng nhận được tài lộc, may mắn, và sự sinh sôi, phát triển cho cả năm.
3.5. Mua muối đêm Giao thừa
Trong dân gian có câu “đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”, thể hiện một phong tục được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Muối được xem là biểu tượng của sự mặn mà, bền chặt và may mắn. Nhiều người tin rằng có muối trong nhà vào thời khắc đầu năm sẽ giúp xua tan điều không lành, mang lại sự hòa thuận trong gia đình và sức khỏe cho con cháu. Vì thế, ngay sau Giao thừa, các gói muối nhỏ bọc trong giấy đỏ hoặc vàng thường được bày bán khắp các tuyến phố, chợ truyền thống để mọi người lựa chọn lấy may.
3.6. Chọn hướng xuất hành
Xuất hành đầu năm là nghi thức rất quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt. Sau khi hoàn tất lễ cúng Giao thừa, gia chủ thường chọn thời điểm và hướng xuất hành phù hợp với tuổi và mong cầu của bản thân. Theo quan niệm Á Đông, việc khởi bước đầu tiên của năm mới đúng hướng tốt sẽ giúp công việc thuận lợi, tinh thần hanh thông và đón nhận nhiều điều may mắn. Chính vì vậy, nhiều gia đình đều tra cứu hướng – giờ đẹp trước khi bước ra khỏi nhà để gửi gắm hy vọng cho một năm thuận hòa.
3.7. Xem pháo hoa và chúc Tết
Cả gia đình cùng nhau theo dõi màn bắn pháo hoa rực rỡ (nếu có) và trao nhau những lời chúc Tết, phong bao lì xì may mắn. Đây là hoạt động mang lại niềm vui, sự hân hoan và gắn kết tình cảm gia đình.
3.8. Đi lễ chùa
Sau thời khắc bước sang năm mới, nhiều người chọn đến chùa để cầu bình an, sức khỏe và may mắn. Lễ chùa đầu năm được xem là cách gửi gắm lòng thành, đồng thời tìm sự an yên trong những ngày đầu xuân.
3.9. Mừng tuổi
Mừng tuổi hay lì xì là một nét đẹp truyền thống không thể thiếu. Những phong bao đỏ tượng trưng cho lời chúc cát tường, mang theo hy vọng về sức khỏe, học hành tấn tới và một năm mới trọn vẹn niềm vui.
4. Điều kiêng kỵ không nên làm vào đêm giao thừa
Đêm Giao thừa là thời khắc chuyển giao quan trọng, vì vậy trong văn hóa dân gian có một số điều kiêng kỵ nhằm giữ gìn may mắn cho năm mới. Một số quan niệm phổ biến gồm:
- Tránh cãi vã, lớn tiếng: Không khí đầu năm được xem là nền tảng cho cả năm, vì thế nhiều người tránh xung đột, bực bội hay to tiếng để giữ sự hài hòa trong gia đình.
- Không quét nhà hoặc đổ rác: Theo quan niệm xưa, việc quét dọn trong đêm Giao thừa có thể làm “quét đi” tài lộc. Vì vậy các gia đình thường dọn dẹp kỹ càng trước đó để hạn chế những việc này.
- Hạn chế làm rơi vỡ đồ đạc: Điềm rơi vỡ được cho là thiếu may mắn, tượng trưng cho sự chia lìa hay đứt gãy. Do đó trong thời khắc thiêng liêng, mọi người thường cẩn trọng hơn khi sinh hoạt.
- Không than phiền hoặc nhắc chuyện buồn: Đêm Giao thừa là thời điểm hướng đến điều tốt đẹp. Nhắc lại chuyện không vui được cho là tạo năng lượng tiêu cực, ảnh hưởng đến tinh thần của cả năm.
- Tránh cho vay – đòi nợ: Nhiều gia đình kiêng vay mượn hoặc đòi nợ trong đêm chuyển giao vì quan niệm điều này có thể làm thất thoát lộc khí, khiến năm mới thiếu thuận lợi.
Giao thừa không chỉ là khoảnh khắc thời gian, mà còn là nét văn hóa, là sợi dây kết nối tâm linh và tình thân của người Việt. Việc hiểu và duy trì các nghi thức truyền thống sẽ giúp bạn và gia đình có một mùa Tết Nguyên Đán thật ý nghĩa, ấm áp và trọn vẹn.
